środa, 15 lipca 2015

Jørn Lier Horst, Undervannsgåten



Na początek zagadka: jak myślicie, jakie  książki najchętniej czytamy w wakacje? Choć są zapaleńcy pakujący do walizki Knausgårda lub Joyse’a, to statycznie rzecz biorąc najwięcej osób czyta…. (odpowiedź na końcu tekstu).
Jørn Lier Horst zarówno Norwegii, jak i w Polsce jest znany w jako autor poczytnych powieści kryminalnych. Były policjant (był nim aż do roku 2013) pierwszy kryminał dla dorosłych opublikował w roku 2004. Jako autor książek detektywistycznych dla dzieci zadebiutował w roku 2012. Powieści te ukazują się obecnie w dwóch seriach: dla starszych dzieci (9-14 lat) – seria Clue, dla młodszych (6-9 lat) Detektivbyrå nr. 2 (Biuro detektywistyczne nr 2­). W obydwu seriach wydano do tej pory po siedem książek.  W Polsce zostały przetłumaczone Zagadka salamandry i Zagadka zegara maltańskiego z serii Clue.

Podczas tegorocznego Krimfestivalen w Oslo (Festiwalu Kryminału) trafiłam na spotkanie z Horstem. Odbyło się ono w księgarni Eldorado w centrum miasta. Oprócz Horsta uczestniczył w nim również inny autor książek detektywistycznych dla dzieci, Lars Mæhle. Na spotkaniu była głównie dziecięca publiczność, jeśli nie liczyć nauczycieli, dwóch pań z Islandii i mnie. Dzieci dostały słodki poczęstunek, który sprawił, że atmosfera spotkania była miła i niezobowiązująca. Mali norwescy czytelnicy wykazali się dociekliwością i dobrą znajomością książek zaproszonych autorów. Zadawali dociekliwe i nie zawsze proste pytania. Spotkanie to przekonało mnie, że Jørn Lier Horst (i Lars Mæhle) ma dużą, wierną i zaangażowaną publiczność. Pomyślałam, że warto sprawdzić, dlaczego dzieciaki czytają z takim zapałem jego książki.


Jørn Lier Horst  podczas spotkania z czytelnikami czasie Fetiwalu Kryminalnego w Oslo. Foto: M. Tomczyk-Maryon
Undervannsgåten (Podwodna zagadka) jest środkową książką serii Clue. Patrząc na nią czysto technicznie, muszę powiedzieć, że autor umiejętnie wykorzystał sprawdzone chwyty gatunku – powieści detektywistycznej. Undervannsgåten, podobnie jak cały cykl, ma stałych bohaterów. Jest to trójka nastolatków oraz pies. Dwójka z nich, Cecilia i Leo pełni aktywną i kluczową rolę w rozwiązywaniu zagadek. Trzecia osoba – Une i jej pies odgrywają rolę pomocników detektywów. Bohaterowie są sympatyczni, inteligentni i odważni. Nie brakuje im kreatywności i dobrych pomysłów. Kilkunastoletni czytelnicy bez trudu mogą się z nimi utożsamić. Warto dodać, że zgodnie z prawem serii książkowej tajemnica, którą rozwiązują nie jest pierwszą zagadką z jaką się zmierzyli. Ich doświadczenie przydaje się w sprawie, której dotyczy Undervannsgåten.

Historia jest zawikłana, pojawia się w niej wiele wątków i postaci. Akcja rozgrywa się w pensjonacie i jego okolicy w Skutebukta, miejscu realnym, położonym niedaleko Oslo. Możemy to zobaczyć na dołączonej do książki mapce. Mamy więc ograniczoną, zamkniętą przestrzeń i bohaterów, którzy z jakiegoś powodu znaleźli się w tym samym miejscu i czasie. To pomysł, który  pachnie dobrymi, starymi książkami Agathy Christie. I jak dla mnie jest to bardzo pociągający zapach. Choć Horst wiele zawdzięcza angielskiej królowej kryminału, to jest również pojętnym uczniem współczesnych pisarzy i twórców filmów. Ową nowoczesność widać w prowadzeniu szybkiej akcji i konstrukcji scen, które są urywane/cięte (w najbardziej emocjonującym momentach) jak w np. w znanych serialach kryminalnych. Undervannsgåten wciąga, trudno się od niej oderwać. Łatwości czytania sprzyja również język: prosty, komunikatywny i oparty w większej części na dialogach.

Pozytywnie zaskoczył mnie edukacyjny wymiar książki, a mianowicie przemycenie informacji o Ikarze oraz filozoficznej zasadzie „złotego środka” i jej twórcy. I tak,  krótka notka o Arystotelesie została umieszczona w najbardziej emocjonującym momencie książki, parę stron przed rozwiązaniem zagadki. Brawo!
Chętnie pogratulowałabym również autorowi inteligencji i poczucia humoru. Dodowem tego jest początek powieści, scena, kiedy pojawia się para „odrąbanych nóg”! Przyznam, że jakkolwiek sama pisuję mroczne opowiadania dla dorosłych, pomyślałam, że autor ździebko przesadził. Pokawałkowane ciało w książce dla dwunastolatków?! Ale jak napisałam Jørn Lier Horst, jest inteligentny i najwyraźniej lubi zwodzić czytelnika fałszywymi tropami (podobnie jak wspomniana już autorka Morderstwa w Orient Ekspresie). Nogi były zmyłką, ale nie napiszę tu, na czym sprytny pomysł autora polegał, bo byłby to klasyczny spojler. Dopowiem jednak, że realne ofiary się tu jednak  pojawiają, np. w postaci tajemniczej śmierci matki Cecilii Gaathe. Wszystko to jednak z pełną świadomością odbiorcy, który według założenia tej serii jest w wieku między 9 a 14 lat i ma przeżyć emocjonującą, ale nie przerażają przygodę z Undervannsgåten.

Jørn Lier Horst, Undervannsgåten, Kagge Forlag 2013
Język: norweski (bokmål)
Odpowiedź: Kryminały.

Undervannsgåten er bok nummer tre i serien om de unge detektivene Cecilia, Leo, Une og hunden Egon. Man behøver ikke å ha lest de foregående bøkene i denne serien først.  Historiene i bøkene er enkeltstående, og personene blir presentert i starten av boka. Serien er lagt til miljøet rundt Perlen pensjonat, som Cecilias far driver. Plottet er interessant og finurlig. Jørn Lier Horst har brukt mange sjangertrekk som kjennetegner krimromaner og krimfilmer. I tillegg legger han også inn litt filosofi: myten om Ikaros og Aristoteles gylne middelvei.  Boka engasjerte meg og jeg måtte lese den ferdig for å se hvordan det gikk. I teksten min nevner jeg også et møte med Jørn Lier Horst (og Lars Mæhle) på Krimfestivalen 2015 i Oslo.

wtorek, 7 lipca 2015

Małgorzata Piotrowska, Oliver hos fuglene i Froskedronningen

 
O dwóch książkach Małgorzaty Piotrowskiej o Regnhesten  i Et tre pisałam już wcześniej http://trolleimisie.blogspot.no/2015/04/magorzata-piotrowska-regnhesten.html.
Dziś przyszedł czas na przedstawienie kolejnych autorskich publikacji polskiej artystki tworzącej w Norwegii.



Oliver hos fuglene
 
Oliver hos fuglene (Oliver u ptaków) jest pierwszą autorską książkąMałgorzaty Piotrowskiej wydaną w Norwegii. Był to udany i zauważony debiut, za który autorka otrzymała nagrodę Grafill.

Opowieść ma elementy autobiograficzne i należy do tych książek, które autorzy piszą równocześnie dla swoich i nie swoich dzieci. Bohaterem jest pięcioletni Olivier, który podczas jednej nocy przeżywa niesamowitą przygodę. Gdzieś na granicy jawy i snu widzi złotą drabinę utkaną  z księżycowych promieni. Nie zastanawiając się długo wspina się na nią. Księżycowa drabina prowadzi do kolorowej, ptasiej krainy. Ptaki witają małego gościa radośnie i proponują zabawę, a dokładniej trzy ptasie zabawy. Niestety, mimo dobrych chęci nie udaje się to najlepiej, bo Olivier nie potrafi latać i pływać, a jego śpiew jest daleki od ptasich kanonów. Skonfundowany  chłopiec stwierdza, że „Jeg er ikke  -  ikke helt i form i dag” (Ja nie jestem - nie jestem całkiem w formie dzisiaj). I kiedy wydaje się, że Olivier pozostanie rozczarowany i smutny nagle zjawia się ktoś, kto podobnie jak on nie pasuje do ptasiej krainy. Kto, tak jak on nie potrafi latać, pływać i śpiewać. Tym kimś jest mały kotek. Ostatecznie Olivier dochodzi do wniosku, że najlepiej będzie, jeśli zabierze kotka ze sobą do domu. Ptaki przychylają się do tego pomysłu, szczęśliwie, że pozbędą się kłopotliwych gości. Olivier wraca więc po księżycowej drabinie prosto do swego łóżka. Rano się budzi i widzi siedzącą obok mamę  i zwiniętego na kołdrze kotka. Kiedy chłopiec idzie z kotkiem na spacer  zastanawia się „Er det deg” Er det virkelig deg?” (Czy to ty? Czy to naprawdę ty?). Na to pytanie nie ma jednak odpowiedzi, bo kotek tylko mruczy. A kto zrozumie kocią mowę?


 


 
Temu poetyckiemu i sympatycznemu tekstowi towarzyszą świetne ilustracje. Wyróżniają je żywe kolory i mieszana technika (gwasze i akwarele Talensa w płynie). Znakomicie udały się ptaki, które występują  w wielkiej rozmaitości barw i kształtów. I jest to obfitość rodem z dżungli amazońskiej lub raju.
 


 

 
  
Froskedronningen
 
Froskedronningen (Księżniczka- żabka, albo żabia księżniczka) jest niekanoniczną wersją znanej bajki o królewnie/ królewiczu zaklętej/tym w żabkę.  U Małgorzaty Piotrowskiej głównym bohaterem  jest żabi król, który czuje się samotny i nieszczęśliwy. Powodem jego frustracji jest brak odpowiedniej kandydatki na żonę. Trudno trafić na odpowiednią księżniczkę: jedna jest za chuda, druga za gruba i tak dalej. I kiedy wydaje się, że znalezienie drugiej połówki ma prawdopodobieństwo wygranej w Totolotka, żabi król zauważa wielki cień…. Gdy podnosi głowę, widzi dziewczynę z książką.  Dziewczyna czyta właśnie baśń o królewiczu zaklętym w żabę.  Kiedy więc spotyka na swojej drodze żabiego króla, to przejęta historią, którą właśnie przeczytała… Już zapewne domyślacie się co robi. Konsekwencje tego pocałunku są nieprzewidywalne, a raczej odwrócone, skoro to nowa wersja baśni. Tak więc dziewczyna zamienia się w żabkę i zostaje królową w żabim królestwie. Zakończenie jest klasycznie bajkowe, czyli żyli długo i szczęśliwie.
  

Opowieść Małgorzaty Piotrowskiej jest interesująca i zabawna. Tekst dopełniają, a właściwie rozwijają ilustracje. Można powiedzieć, że w przypadku tej książki tworzą one dodatkową, rozbudowaną narrację. Dzieje się na nich dużo i jest tu sporo smaczków, z których zwrócę uwagę tylko na dwa: zabawne wersje portretu Giocondy (m.in. na rowerze) i postać „żabiego Stańczyka”, która niemal na każdym obrazku towarzyszy żabiemu królowi i jest udanym „przemyceniem” polskiego wątku do książki norweskiej.
 
 
Oliver hos fuglene og Froskedronningen er det to bøkene av Małgorzata Piotrowska som ble gav ut på 1990-tallet. De bildebøkene der hun både har illustrert og skrevet tekstene selv. Målet mitt er å presentere det polske publikumet bøkene av polskfødte Piotrowska.
Oliver hos fuglene handler om drømmer og vennskap mellom mennesker og dyr. Froskedronningen er det moderne versjon av eventyret om en  pike som hadde kysset frosken og ble forvandlet til en prins. Denne gang er det piken ble forvandlet til en frosk.
Både Oliver hos fuglene og Froskedronningen har fortfyllende vakre illustrasjonene. Dermed utvider bildene teksten, og gir andre dimensjoner til den. I Oliver hos fuglene kan vi finne morsomme referanser til europeisk kunsthistorie og Polens historie.
 
 
 
 
Małgorzata Piotrowska, Oliver hos fuglene, Tiden Norsk Forlag, 1993
Język norweski (bokmål)
Małgorzata Piotrowska, Froskedronningen, Gyldendal Tiden, 1997
Język norweski (bokmål)