Xueting Yang, Gjemsel

Xueting Yang  (ur. 1988) to chińska ilustratorka, która od roku 2011 mieszka w Norwegii. Jej pierwsza książka, a dokładniej komiks Et annet sted  (Inne miejsce) został nagrodzony w 2014 roku srebrnym medalem w konkursie na Najpiękniejszą książkę roku przyznawaną przez stowarzyszenie norweskich rysowników i grafików Grafill. Książka otrzymała również dwie inne nagrody, w tym jedną w Polsce, przyznaną przez Międzynarodowy Festiwal Kultury Komiksowej w Polsce (Ligatura).  W tej debiutanckiej książce autorka przedstawiła doświadczenia związane z przeniesieniem się do Norwegii i zderzeniem z odmienną kulturą. Powstająca na styku dwóch kultur twórczość Xueting Yang  przynosi oryginalne efekty. Wygląda na to, że  mimo młodego wieku autorka wypracowała już własny, rozpoznawalny styl.

Gjemsel (Zabawa w chowanego) odzwierciedla wielokulturowe wpływy.  Książka zaczyna się od tytułowej zabawy. Mała dziewczynka, która jest narratorem tej opowieści,  bawi się z mamą.  Jednak gdziekolwiek się schowa, mama zawsze potrafi ją znaleźć.  Potem, zgodnie z zasadami, następuje zmiana: mama się chowa a córeczka jej szuka. Ale choć przeszukuje wszystkie kąty, nie potrafi jej odnaleźć.

„Gjemmer mamma seg her, blant de tørre blomstene?

I den grå asken?

Nei, det er ikke sant.

Hun er varm og myk”.

(Czy mama schowała się między suchymi kwiatami?

W szarym popiele?

Nie, to nie tak.

Ona jest ciepła i miękka).

Ten fragment wnosi symboliczny wymiar i uruchamia inne skojarzenia niż dziecięca zabawa. Opowieść nabiera „rumieńców” i głębszych znaczeń. Dziewczynka szuka mamy i ostatecznie w finale tej opowieści  jej nie znajduje.  Pierwsza interpretacja, jaka się nasuwa , to opowieść o  śmierci matki i przeżyciach dziecka po tym tragicznym doświadczeniu. Jednak książka zarówno w warstwie tekstowej, jak i obrazowej wyraźnie poszerza to znaczenie. Autorka daje czytelnikowi sygnały, aby czytać znacznie szerzej. Świadczą o tym, takie zdania jak:

„Mamma jeg har lett i årevis” (Mamo, szukam cię od lat).

Albo:

„Kanskje jeg mistet mamma,

slik jeg mistet melketennene
Og bjørnen jeg var så glad i,
Og den fineste steinen”.
(Może straciłam mamę
Tak jak straciłam mleczne zęby,
I misia, którego kochałam
I najładniejszy kamyk)

Zastanawiają również obrazki, znajdujące się na ostatniej stronie: portrety mamy w różnym wieku. Mama jako panna młoda, jako młoda kobieta, mama z córeczką na rękach i jako staruszka.

Także inne rysunki nadają książce symboliczny i poetycki wymiar. Są one wykonane techniką czarno-białego  rysunku, łączonego w niektórych miejscach z akwarelą. Oszczędne w kolorach i wystudiowane, inspirowane sztuką chińską i surrealizmem.

W całości otrzymujemy więc piękną, poetycką książkę, którą można czytać na różne sposoby. Jako opowieść o śmierci lub opowieść o naturalnym, wynikającym z rozwoju kobiety (i mężczyzny) odejściu od matki. Trzecia możliwość to czytanie psychoanalityczne, w którym matka reprezentuje pewną część kobiecej psychiki – bezpieczną i trochę naiwną, którą każda kobieta musi zostawić na drodze swojego rozwoju. (Kto przeczytał książkę Clarissy Pinkoli Estés Biegnąca z wilkami wie o czym mówię). Czwarta możliwość to gra ze wspomnieniami o matce.

I po tym wszystkim, co napisałam, rodzi się pytanie: czy jest to książka dla dzieci? Odpowiedź będzie pokrętna: I tak i nie. Bo choć jest to publikacja z podwójnym adresatem, to uważam, że zdecydowanie bardziej nadaje się dla dorosłych czytelników. A jednak nie uważam tego za wadę. Cieszę się, że powstają  takie książki, że wydawnictwa (w Norwegii) mają odwagę je publikować, i że czytelnicy dostają inspirujące dzieła.

En liten jente leker gjemsel med moren sin, og blir funnet med én gang. Men når det er mammaens tur til å gjemme seg, blir hun borte. Jenta leter etter henne overlalt. Hvor er mamma? I huset? I himmelen?  Hva handler egentlig  Gjemsel  om? Det finnes mange ord som tyder på at leken er ikke bare leken.

„Mamma, jeg har lett i årevis” sa liten jenta.

„Kanskje jeg mistet mamma,

slik jeg mistet melketennene

Og bjørnen jeg var så glad i,

Og den fineste steinen”.

Xueting Yang som står bak både illustrasjonene og teksten har sagt:

„Jeg sa aldri „Jeg elsker deg” til mamma, og hun sa aldri dette til meg heller. Det var ikke noe vi sa til hverandre hver dag før hun gikk på jobb. Vi var alltid tilbakeholdne med å uttrykke sterke følelser direkte. De tre ordene fantes ikke en gang opprinnelig i språket vårt, kinesisk. Likevel minnes jeg i detalj så mye av hennes kjærlighet – fra hennes stemme, hennes måte å si ting på, hennes blikk, hender, venting og moderlig masing, og fra stillheten som kunne være i rommet omkring henne. Derfor har jeg laget denne boka”.

Forfatteren har også forklart  på hvilken måte hadde hun jobbet med boken:„Å skrive er en vanskeligere oppgave for meg sammenlignet med tegning. For å finne frem til teksten i denne boka måtte jeg bruke mange måneder på å skrive ned alle mulige setninger om mamma, deretter en måned for å komponere det til en historie. Den metoden lærte jeg fra læreren min Gro Dale. Hun er den viktigste støttespilleren jeg har hatt profesjonelt”.
„Boka vekker mange assosiasjoner. Man kunne lese Gjemsel som boka om døden og et spill med erindringen. Men det er også fortelling om mor-datter-forholdt.  Vi kan finne noen meninger om  „oppveksten prosessen”, slik som:  med å finne sin egen person og identitet må datter bevege seg bort fra mor og utvikle andre relasjoner”.
https://www.forlagsliv.no/barnogunge/2016/06/15/gjemsel/

Med sin doble adresse har boka mye å gi begge partner. Men den passer bedre for voksne lesere enn barn, etter min mening. Kinesiske Xueting Yang har skapet vakre og stemningsfulle illustrasjoner. Hun bruker svart-hvitt-tegninger og litt akvarellmaling. Hennes stil minner om både de surrealistiske og kinesiske maleriene. Xueting Yang er en talentfull kunstner som leter etter sitt eget uttrykk. Av den grunn ser jeg frem til hennes neste bøker.

Xueting Yang, Gjemsel, Cappelen Damm, 2016

Język/språk: norweski (bokmål)
Grupa wiekowa/Alder: 5-10